Wegwijs in de ‘jungle of sustainability’ - Deel 1: Chris Bruijnes, Kennisinstituut Duurzaam Verpakken

Ongeduldig als we zijn, leggen we de KIDV-directeur meteen een duidelijke keuze voor: “Papier of plastic?” Zijn kennisinstituut spreekt immers van de ‘battle of the materials’. Dat is een term die ons aanspreekt, want zo voelt het inderdaad vaak: dat je óf pro-plastic óf pro-papier moet zijn. Dus zeg het maar Chris: papier of plastic?

Hij lacht. “Ik móét kiezen hè?” Na even aarzelen: “Sorry, maar dat ga ik toch niet doen. Dan zou ik voorbijgaan aan de complexiteit van het duurzaamheidsvraagstuk. De ene keer biedt papier de beste verpakkingsoplossing, de andere keer is dat plastic. Daarnaast zijn er nog tal van andere factoren die bepalen of een verpakking duurzaam is. Daar hebben we niet voor niets een model voor ontwikkeld.”

Vijf perspectieven

Chris doelt op het model Vijf perspectieven op duurzaam verpakken. Hierin grijpen de belangrijkste invalshoeken voor duurzaam verpakken nadrukkelijk in elkaar.

“Op weg naar een duurzamere economie zijn de losse componenten stuk voor stuk belangrijk, maar je kunt ze niet los van elkaar zien. Als producent of verpakker kun je innoveren wat je wil, maar wanneer de consument je duurzame verpakking niet goed scheidt, ben je alsnog nergens. Daarom spreken wij van ‘duurzame product-verpakkingscombinaties’.”

Iconische komkommer

Het is volgens de KIDV-voorman dan ook niet fair om alleen producenten en hun verpakkers verantwoordelijk te houden voor het duurzaamheidsvraagstuk. “In de media en de publieke opinie zie je dat vaak gebeuren. Dat stoort me, evenals het gebrek aan kennis waarmee gediscussieerd wordt.”

Dan komt de onvermijdelijke komkommer om de hoek kijken. “Een iconisch voorbeeld natuurlijk, maar zó sprekend. Geen producent die zo’n plasticje voor de lol om een komkommer doet. Dat doet hij om het product langer houdbaar te maken. Iets waar we als consumenten nota bene zelf om vragen. In zulke situaties draait het niet om de verpakking alleen, maar om het optimum van verpakkingsmateriaal en houdbaarheid.”

Uiteraard kunnen we ons in die integrale zienswijze vinden. Maar laten we voor deze serie vooral ingaan op wat wij – producenten en verpakkers – kunnen doen om zo duurzaam mogelijk te werk te gaan. In termen van het model: welke ontwikkelingen spelen er in het rode en het groene segment?

Rood – Materiaalkeuze en verpakkingsproces

“Op het gebied van ‘Materiaalkeuze en verpakkingsproces’ heb je het al snel over die ‘battle of the materials’. Maar een battle is uiteindelijk niet de oplossing: beide materialen hebben hun voor- en nadelen. Het gaat erom dat je de voordelen benut en de nadelen omzeilt.”

Ook hier gaat het dus weer om de integrale benadering, aldus Chris. “Dat is niet makkelijk, maar wel de enige juiste manier. Producenten en verpakkers zouden bij de materiaalkeuze naar het totaalplaatje moeten kijken. Dus niet alleen naar barrière-eigenschappen, marketing en prijs, maar ook naar herbruikbaarheid, recyclebaarheid en circulariteit. Kies je bijvoorbeeld voor een monomateriaal of een laminaat? Als je voor een monomateriaal kiest, kan dit meestal beter gerecycled worden; ook de meeste papieren verpakkingen hebben een plastic coating…”

Als voorbeeld geeft hij de papieren broodzak met plastic venster. “In principe goed bedoeld natuurlijk, zo’n zak van papier. En qua marketing ongetwijfeld een slimme zet. Maar op het moment dat dat plastic venster erin komt, is dat funest voor de recyclebaarheid: het past dan niet meer in de papierstroom én niet in de plasticstroom. Ik zie het als de verantwoordelijkheid van producent en verpakker om goed te kijken naar wat er gebeurt ná het gebruik van het product.”

Dat plastic daarbij vaak de zwarte piet krijgt toegeschoven, is een valkuil. “Plastic is een fantastisch materiaal, als we er maar bewust mee omgaan. In sommige gevallen kun je bijvoorbeeld beter je plastic verpakking tientallen keren hergebruiken dan je papier recyclen. Dat betekent per product onderzoek doen, ja. Maar daar hebben we het met z’n allen – als maatschappij – wel een beetje naar gemaakt.”

Groen – Verpakking en het product

Op het gebied van ‘Verpakking en het product’ denkt Chris bijvoorbeeld aan verduurzaming en productveiligheid. “We zien een trend in het toepassen van gerecycled materiaal. Er zijn nog uitdagingen voor het toepassen van met name kunststof recyclaat in voedselverpakkingen, omdat je moet voldoen aan de eisen voor voedselveiligheid. Maar de voorbeelden zijn er al en het biedt kansen om een circulaire economie voor verpakkingen te bereiken.”

En andere materialen dan papier en plastic? Ze zijn er wel, maar daar ziet het KIDV vooralsnog weinig grote veranderingen optreden. “Blik zou terrein kunnen winnen, en materiaal als paperfoam lijkt veelbelovend. Maar vooralsnog gaat de discussie vaak over papier en plastic.”

Rol verpakkers

Wat is binnen dat kader de ‘opdracht’ voor verpakkers binnen het duurzaamheidsvraagstuk? De KIDV-voorman begint met een relativering: “In veel gevallen moet een verpakker natuurlijk gewoon maken wat zijn klant wil dat-ie maakt. Anders gaat-ie naar een ander.”

Maar is dat niet te makkelijk? Ondernemen is toch niet meer: alleen winst maken? “Klopt! De markt vraagt ook om duurzaamheid. Éíst het zelfs. Ik denk dat verpakker en producent daarom samen moeten optrekken: onderzoek doen, strategie bepalen, keuzes maken... En vergis je niet: de grotere verpakkers hebben over het algemeen meer kennis in huis dan de producenten. Dat biedt naast verantwoordelijkheid ook kansen. De consument heeft jullie een ‘license to operate’ gegeven. Grijp die kans, want uiteindelijk is het ook gewoon business natuurlijk.”

Blogserie

Dit blog is onderdeel van onze serie Wegwijs in de 'jungle of sustainability'. Lees hier ook de overige delen:

Deel 2 met Mark van der Burgt, CCO van Vetipak

Deel 3 met Erik Bunge, CEO van Smurfit Kappa Benelux